Psychische klachten van de ouders zijn van grote invloed op het reilen en zeilen tijdens de eerste 1000 kritische dagen. Lambregtse geeft aan dat maar liefst 10-15% van de zwangeren kampt met psychische klachten. “Het betreft dus een omvangrijke doelgroep.” “Zwangere vrouwen vinden het meestal niet zo makkelijk om dit bespreekbaar te maken. Vaak ook uit schaamte en schuldgevoelens. Je kan het echter niet aan de buitenkant zien. Daarom is het belangrijk dat zorgprofessionals er zelf naar vragen.
De problemen van de aanstaande moeders kunnen doorwerken op alle ontwikkelingsgebieden van hun kinderen. “Zij ervaren na hun geboorte niet alleen vaker cognitieve, emotionele- en gedragsproblemen, maar ook motorische en andere lichamelijke problemen.” Mijke verklaart dit uit het feit dat psychische klachten tijdens de zwangerschap het stressniveau van de moeder kan verhogen en al tijdens de zwangerschap het stresssysteem van het kind kunnen beïnvloeden. “Gevolg is dat deze kinderen over het algemeen ter wereld komen met een gevoeliger stresssysteem. Ze kunnen daardoor sneller na de geboorte emotioneel ontregelen.” Hen gericht begeleiden heeft absoluut meerwaarde, geeft Mijke Lambregtse, psychiater, kinder- en jeugdpsychiater / IMH-specialist in het Erasmus MC, met klem aan. “Van hulp in deze fase gaat een preventieve werking uit op de ontwikkeling van de kinderen.”
Vicieuze cirkel
In de praktijk ziet ze vaak dat de oplopende stress ook effect heeft op de band tussen de ouders. “Oplopende spanningen in de relatie kan de gezonde ontwikkeling van een kind beïnvloeden. Dat kan doorwerken op alle gebieden, dus zowel emotioneel, cognitief, motorisch als gedragsmatig. Daarom is het belangrijk om er op tijd bij te zijn. Ouders met ernstige psychische klachten zijn vaak emotioneel minder beschikbaar voor hun kind. Ze zijn vaak minder sensitief op de signalen die het geeft. Zij hebben daardoor minder zicht op wat een kind nodig heeft om goed te gedijen. Dat heeft dan weer effect op de ouder-kindrelatie, zeker als de ouders al kwetsbaar zijn. Zo’n gezin komt dan al gauw in een vicieuze cirkel terecht, waarin de stress overslaat van moeder op kind en van kind op moeder. Hetzelfde gebeurt overigens als de partner psychische klachten heeft.”
Handreikingen
Uit zowel onderzoek als de bevindingen in de praktijk blijkt de meerwaarde van gerichte hulp tijdens de eerste 1000 dagen. In haar lezing op het congres Vroegsignalering bij baby’s reikt Mijke alle betrokken bij de zorg hiertoe handreikingen aan. “Met name samenwerking tussen betrokkenen bij het gezin uit de geboortezorg, de IMH en de GGZ kan veel voor deze gezinnen betekenen. Maak vooral goede afspraken over wie wat doet en wanneer. Hou elkaar onderling hiervan op de hoogte en spreek met elkaar een vroegsignaleringssysteem af en de bijbehorende interventies.”
Screening
Zelf is Mijke de initiatiefnemer geweest bij het ontwikkelen van de screeningsmethode Mind2Care. “Dat werkt in de praktijk vrij goed, omdat dit instrument naast psychische klachten, ook psychosociale stressoren en middelengebruik in kaart brengt. De screening wordt standaard afgenomen bij alle zwangeren en er rolt direct een zorgadvies uit. Dat advies is op maat gemaakt, rekening houdend met de sociale kaart van de regio waarin het gezin woont. Voorafgaan aan de screening zijn al afspraken gemaakt over wie wat doet en wanneer. Dit heeft veel meerwaarde, ook omdat het alleen maar zin heeft om actief naar psychische klachten en andere kwetsbaarheden te vragen als je de zorg daarna onderling goed georganiseerd hebt.”
Klik hier voor het hele interview met Mijke